سنتور چیست؟
سنتور چیست؟
یکی از خوش‌صداترین سازهای اصیل ایرانی ساز سنتور است که هر شنونده‌ای را مجذوب خودش می‌کند. این ساز طرفداران زیادی دارد و برای تک‌نوازی و همنوازی مناسب است.
تاریخچه سنتور
سنتور یکی از سازهای خوش‌صدای ایرانی است که در بین کهن‌ترین سازهای ایرانی جایگاه خاص خودش را دارد. بنا به برخی نشانه‌ها اختراع سنتور به ابونصر فارابی نسبت داده شده و از ایران به کشورهای دیگر رفته است. بر اساس پژوهش‌های انجام شده قدیمی‌ترین نشانه‌ای که از سنتور پیدا شده است از سنگ‌تراشی‌های آشور و بابلیان است که به 559سال پیش از میلاد برمی‌گردد. همچنین ابوالحسن علی بن حسین مسعودی تاریخ‌نگار مشهور در شرح وضعیت موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می‌کند. گفتنی است در کتب کهن و تألیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور به دفعات به چشم می‌خورد.
این ساز در شکل و شمایل امروزی، از دوره قاجار رواج پیدا کرده است که این مورد بر اساس تحقیقات، اسناد، مینیاتورها و نگارگری‌های به جا مانده از آن زمان گفته می‌شود. این ساز کم‌نظیر سبک‌های مختلفی را در حال حاضر به خود اختصاص داده و نوازندگان بسیاری شیوه سنتورنوازی خاص خودشان را دارند. در سال‌های آخر حکومت قاجار بر ایران، ساز سنتور میان سازهای اصلی نبود و رو به فراموشی بود. به همت بعضی از اساتید نظیر استاد فرامرز پایور این ساز به دسته سازهای اصلی بازگشت و جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد.
در حال حاضر در کشورهای مختلف ساز سنتور طرفداران خودش را دارد و در نقاط مختلف جهان دستخوش تغییرات کوچکی شده است و نام‌های مختلفی را به خود اختصاص داده است.
آشنایی با سنتور و اجزای تشکیل دهنده آن
سنتور در دسته سازهای زهی-مضرابی قرار دارد و از کشور ایران به کشورهای دیگر راه یافته است. ساز سنتور بین 8 تا 10 سانتیمتر ارتفاع دارد و این ساز ذوزنقه‌ای شکل هنگام نواختن به صورتی قرار می‌گیرد که ضلع بلند موازی آن مقابل نوازنده بوده که معمولا 90 سانتیمتر طول دارد. ضلع کوچک این ساز و دو ضلع مورب نیز به ترتیب 35 و 38 سانتیمتر هستند. جنس چوب این ساز معمولا گردو است. دو حفره با شکل گل روی بدنه سنتور قرار دارد که نقشی اساسی در شفافیت صدای این ساز ایفا می‌کنند و ظاهری زیبا به سنتور بخشیده‌اند. نقش این گل‌ها تشکیل شبکه صوتی بر روی ساز است که در بسیاری از سازها دیده می‌شود.
این ساز ایرانی به شکل کلی از اجزایی با نام‌های بدنه، سیم‌ها، سیم گیر، خَرَک، شیطانک، گوشی‌ها، گل‌ها و مضراب تشکلیل شده . جنس سیم‌ها بیشتر از نیکل (برای تولید صداهای زیر) و برنج (برای تولید صداهای بم) بوده است. در سنتور رایج که به آن سنتور سل کوک 9 خرک می‌گویند تعداد سیم‌ها 72 عدد است و 18 خرک در دو ردیف 9 تایی دارد که از روی هر خرک تعداد عدد۴ سیم عبور کرده و از یک طرف به گوشی‌ها و از سمت دیگر به سیم گیرهای این ساز خوش‌صددا متصل می‌شوند. محدوده صدادهی سنتور کمی بیش از 4 اکتاو است و با افزایش تعداد خرک‌های این ساز، گستره‌ی صوتی آن افزایش پیدا خواهد کرد.
گوشی‌ها با وسیله‌ای به نام چکش یا کلید قابلیت چرخش دارند که این چرخش سبب تغییر طول سیم و در نتیجه تغییر بسامد آن خواهد شد که برای کوک کردن سنتور مورد استفاده قرار می گیرد. نواختن سنتور با وسیله ای کوچک با نام مضراب یا زخمه صورت می‌پذیرد که از قسمت‌هایی با نام‌های سر مضراب، ساقه، حلقه و دم تشکیل شده است و عموماً مضراب را با گردو می‌سازند.
